بررسی و تحلیل قربانی انسان در شاهنامه بر اساس نظریه‌های آیین قربانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی پسادکترا دانشگاه شهید بهشتی

2 هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

قربانی‌ انسان از مهمترین مواردِ قربانی‌ بود که در مواقع حساس به‌منظورِ بلاگردانی و ‌خشنودی نیروهای برتر، پیشکش می‌شد. شاهنامه ازجمله متونی است که آیین‌ها و باورهای مختلف را در بر دارد؛ یکی از این موارد، آیین قربانی‌کردن انسان است که مصادیقی از آن در داستان‌های زال، ضحاک، سیاوش، دیوِسپید و داستان پادشاه شهرِ بیداد دیده‌می‌شود. با توجه به این امر، نویسندگان به‌منظور تبیین این مصادیق به‌روش توصیفی-تحلیلی می‌کوشند بر اساس نظریه‌های قربانی به بررسی‌وتحلیلِ قربانی‌ انسان در داستان‌های یادشده بپردازند. نتایج نشان‌می‌دهد، قربانی‌های انسانی در شاهنامه در پنج بخش، قابلِ بررسی است و با اهدافی چون طولِ‌عمر، بلاگردانی و دفعِ نحوست انجام می‌شد. در داستانِ زال با توجه به این‌که در باور پیشینیان، تولّد برخی نوزادان با ویژگی‌های خاص(سپیدمو)، شوم و تجلّی خشمِ خداوند تلقی می‌شد، چنین نوزادانی را دیوزاد و نمادِ شومی و عدمِ‌ باروری می‌دانستند و رهاکردن او، ‌نوعی فداکردن به‌منظور دفع نحوست است. در مورد قتل سیاوش نیز باید گفت: برخی کُشته شدن او را قربانی به‌منظور باروری طبیعت می‌دانند و برخی قتل او را تنها بلاگردانی می‌دانند نه قربانی اما قتل وی، جنبۀ باروری ندارد و نوعی قربانی آیینی به‌منظورِ دفعِ نحوستِ خواب افراسیاب و حفظ جانِ وی است. در مورد دیو سپید نیز می‌توان گفت: آن‌چه در شاهنامه با عنوان دیوان شناخته می‌شوند، دشمنانِ قدرتمند، وحشی و تنومندی بوده‌اند که با شاهان ایرانی در نزاع بوده‌اند و دیوان قلمداد می‌شدند پس کشته‌شدن دیوِسپید، نوعی قربانی به‌منظور بلاگردانی است. در تحلیل مصادیق یافت‌شده نیز نظریه‌های بلاگردانی فریزر و کمالِ‌کیهانی بویس کاربردی‌تر‌ و انعطاف‌پذیرتر ازسایر نظریه-هاست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation and analysis of human sacrifice in Shahnameh based on theories of sacrifice

نویسندگان [English]

  • ayoob Omidi 1
  • ahmad khatami 2
1 Shahid beheshti univresity
2 faculity
چکیده [English]

Human sacrifice was one of the most important sacrifices that was offered in critical situations to please the higher forces. The Shahnameh is one of the texts that contains various rituals and beliefs; one of these cases is the ritual of human sacrifice, examples of which can be seen in the stories of Zal, zahhak, Siavash, the White Devil, and the story of the King of the City of Bidad. Considering this, in order to explain these examples in a descriptive-analytical way, the authors try to investigate and analyze the human sacrifice in the above-mentioned stories based on the theories of the sacrifice. The results show that the human sacrifices in the Shahnameh can be analyzed in five sections and were performed with goals such as longevity, warding off calamity, and repelling evil. In the story of Zal, due to the fact that in the ancients' belief, the birth of some babies with special characteristics (white hair) was considered ominous and a manifestation of God's anger, leaving him is a kind of sacrifice in order to ward off evil. Regarding Siavash's murder, it should be said: his murder has no fertility aspect and is a kind of ritual sacrifice in order to ward off Afrasiab's sleep disorder and save his life. Regarding the White Devil, it can also be said: what are known as Divan in the Shahnameh, were powerful, wild and stout enemies, and they were called Divan, so the killing of White Devil is a kind of sacrifice for the purpose of destruction. Is. In the analysis of the examples found, Fraser's theories of irreversibility and Boyce's cosmological perfection are more practical and flexible than other theories.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sacrifice ritual
  • human sacrifice
  • Shahnameh
  • theories of sacrifice

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ
انتشار آنلاین از تاریخ 04 بهمن 1402
  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 02 بهمن 1402
  • تاریخ پذیرش: 04 بهمن 1402