مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
زبان پارسی و مردم فارس
1
20
FA
کتایون
مزداپور
Retired Professor for Institute for Humanities and Cultural Studies
mazdapour@gmail.com
سوءتفاهمی در کار است که گروهی از ایرانیان را «فارس» مینامد. بنابر این برداشت و اشتباه، «مردم فارس» به کسانی دیگر، یعنی ترک زبان در آذربایجان و دیگر نقاط ایران، به اقوام کرد و بلوچ، عربی زبانان در خوزستان، و نیز ناگزیر لرها و مردمان گیلان و مازندران، و حتی زرتشتیان اجحاف میکنند و ستمی روا میدارند. این مقاله میکوشد تا روشن سازد که اصلاً در بنیاد و اساس خود، چنین گمانی نادرست و ناروا است. این سوءتفاهم از آن برمیخیزد که در ایران از دیرباز، از روزگار هخامنشیان، اقوامی مختلف، با زبانهایی مختلف میزیستهاند و میزیند، که حکومتی واحد، و دولتی مشترک، با روابط رسمی و قانونی فراگیر داشتهاند و دارند. این مردم از همان زمان، زبان رسمی فارسی را، ابتدا در گفتار و کاربرد شفاهی، و سپس هم بصورت شفاهی و گفتاری، و هم بصورت نوشتاری به کار بردهاند و از آن بسانِ ابزاری ارتباطی بهره جستهاند. از این جهت، در واقع شمار بسیاری از اینان دارای دو زبان مادریاند و دو زبانه به شمار میروند. درست نیست اگر آنان را که فقط یک زبان مادری دارند، سهواً «فارس» بنامیم و ادّعا کنیم که « مردم فارس» بواسطة نداشتن زبان مادری دیگری جز «زبان پارسی» بر دیگر مردم در این خطّة وسیع از جهان، و به اصطلاح در حوزة فرهنگ نوروز، به دیگران اجحاف و ستمی روا میدارند.
زبان مادری,زبان پارسی,هخامنشیان,داریوش اول
https://www.aclr.ir/article_249216.html
https://www.aclr.ir/article_249216_95f70e613e2e90d498b9444aae7edc27.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
رنج یا آزمون؟ ردپای محتوای داستان ایوب در متون مزدایی
21
46
FA
فاطمه
جهان پور
0009-0004-5252-6343
مدرس مدعو/ دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد
fjahanpour@gmail.com
در همه ادیان، آزمودن انسانها از طریق رنج و سختی، از جمله روشهایی است برای سنجش میزان ایمان و توکل بر آفریدگار. هرچه آدمی در تحمل شدائد بردبارتر باشد، باور و اعتقادش خالصتر و نابتر خواهد بود. اینکه مصدر بروز این رنجها کیست و یا چیست، در ادیان مختلف پاسخهایی متفاوت دارد. اما آنچه مهم است آگاهی نسبت به اینکه هدف نیروهای اهریمنی، نابودی و تباهی جان و روان آدمی است و آن کس که بتواند از گذر این محنتها، روان خود را پاک و سالم نگاه دارد، پیروز این آزمون است. این مضمون در قالب قصه ایوب در متن <em>عهد عتیق</em> آمده است. داستان ایوب، نمونهای شاخص از آن نوع روایات دینی است که در آن انسانی درست کردار و باورمند، ایمانش به سنجه رنج و بلایا آزموده شده و او به پشتوانه توکل و اعتماد بر خداوند، از این آزمون سربلند بیرون میآید. این نوشتار در پی آنست تا این محتوا را در متون دینی مزدایی جستجو کرده و ضمن مقایسه آن با متن <em>عهد عتیق</em>، میکوشد که دریابد آیا این نوع نگاه به انسان و آزمودن او به بلایا و مصائب در باورهای مزدیسنایی، مقولهای آشنا و تکرارشونده است؟ آیا در سیاق جهانبینی زرتشتی، چنین شیوه و کارکردی برای محنتها و رنجهای بشری مورد نظر بوده است؟
ایوب,رنج,عهد عتیق,قرآن,متون مزدایی,جمشید,تهمورس
https://www.aclr.ir/article_249217.html
https://www.aclr.ir/article_249217_6348423835d9e7d239ab2d9f4cca0548.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
بررسی تحولات تصاویر سیمرغ با نگاهی به آثار صناعی ساسانی و صفوی
47
70
FA
فریبا
فولادیانپور
پژوهش هنر
fariba_fo@yahoo.com
ﻧﻤﺎدﮔﺮاﯾﯽ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰارﻫﺎی ﺑﯿﺎن ﺗﺼﻮﯾﺮی و اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ در آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻤﺎدﯾﻨﯽ ﮐﻪ در ﻫﻨﺮ اﯾﺮاﻧﯽ ﺟﻠﻮهﮔﺮی ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻘﺶ ﺳﯿﻤﺮغ اﺳﺖ. ﺳﯿﻤﺮغ ﺟﺎﻧﻮری اﺳﺖ اﺳﻄﻮرهای ﮐﻪ ﻧﻤﺎد و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪة اﻫﻮراﯾﯽ و اﯾﺰدی و ﻧﯿﮏ ﺑﺨﺘﯽ اﺳﺖ. ادوار ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺻﻔﻮی ﺑﻪﻋﻨﻮان دو دورة ﺗﺎرﯾﺨﯽ درﺧﺸﺎن از ﻧﻈﺮ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻫﻨﺮی ﯾﮑﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم و دﯾﮕﺮی در اﯾﺮان اﺳﻼﻣﯽ، دو ﻋﺼﺮ ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮای ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﺣﻀﻮر اﯾﻦ ﻧﻘﺶ در ﻫﻨﺮ و ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ، ﺑﺮرﺳﯽ ﻧﻘﻮش ﺳﯿﻤﺮغ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ درآﻣﺪه در آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ ﺑﺎﻗﯽﻣﺎﻧﺪه از ادوار ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﺻﻔﻮی اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﻬﻢ ﺑﺎ ﺟﻤﻊ-آوری اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪای و ﻧﯿﺰ دﺳﺘﻪﺑﻨﺪی و ﺗﺠﺰﯾﻪ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺗﺼﺎوﯾﺮ در ﺟﺪاول ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺳﯿﻤﺮغ در ﻫﻨﺮ دورة ﺻﻔﻮی ﭼﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮاﺗﯽ از ﻧﻈﺮ ﻇﺎﻫﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دورة ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و ﺗﺸﺎﺑﻪ و ﺗﻔﺎوت آنﻫﺎ در ﭼﯿﺴﺖ؟ <br />ﺳﯿﻤﺮغ ﻫﻤﻮاره ﺷﺨﺼﯿﺖ اﻟﻬﯽ و ﻣﺜﺒﺖ ﺧﻮد را ﭼﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯽ ﭘﯿﺶ از اﺳﻼم- در ﻋﻬﺪ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ- و ﭼﻪ در دوران اﺳﻼﻣﯽ- در ﻋﻬﺪ ﺻﻔﻮی- ﺣﻔﻆ ﮐﺮده و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﮐﻤﯽ ﭼﺮﺧﺶ، و ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﯾﻦ ﺗﻔﺎوت در ﻣﻌﻨﯽ <br />و ﻣﻔﻬﻮم ﺣﻀﻮری ﭘﻮﯾﺎ، در ﻣﺘﻮن اﺳﺎﻃﯿﺮی، ﺣﻤﺎﺳﯽ و دﯾﻨﯽ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺘﻮن ﻋﺮﻓﺎﻧﯽ اﯾﺮان اﺳﻼﻣﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ. <br /><br />
آﺛﺎر ﺻﻨﺎﻋﯽ,ﻫﻨﺮ ﺳﺎﺳﺎﻧﯽ,ﻫﻨﺮ ﺻﻔﻮی,ﺳﯿﻤﺮغ
https://www.aclr.ir/article_249218.html
https://www.aclr.ir/article_249218_1b8c86074c29ec1c99a83e675a926533.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
نخستین شاعران ایران
71
95
FA
راضیه
موسویخو
فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
humamusavi66@gmail.com
از دورة ایران باستان، آثار بسیاری به زبانهای باستانی ایران، به جای مانده است که برخی از این آثار، منظوم دانسته شدهاند. شعر ایرانی بر اساس سندهای موجود به روزگار زرتشت میرسد و از گاهان، سرودههای دینی زرتشت آغاز میشود. همچنین میتوان به منظومههای دیگری که به زبانهای پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی به جای ماندهاند اشاره کرد، همچون <em>درخت آسوریگ</em> ، <em>یادگار زریران،</em> <em>جاماسپ نامه</em> و نیز سرودنامههای مانی پیامبر به زبان مانوی. سرودههای ایران باستان را میتوان به دو بخش تقسیم کرد، سرودههای دینی و سرودههای غیر دینی. ایرانشناسان، وزن هجایی را ، وزن موجود در اشعار آن دوره معرفی کردهاند و برخی نیز قائل به وزن ضربی بودهاند. اعتقاد بر این است که اشعار یشتها موزون به وزن ضربی بودهاند اما در مقابل اشعار گاهان که سرودههای خود زرتشت است بر وزن هجایی سروده شدهاند. از وجود طبقهای به نام طبقه شاعران در ایران باستان اطلاعی در دست نیست. آنچه که به طورقطع میدانیم، تنها وجود طبقهای به نام گوسانان در روزگار پارتیان وخنیاگران در زمان ساسانیان است که شاعرـ نوازندگانی بودند که در کوچه و بازار اسباب شادی مردم و نیز درباریان را فراهم میکردند. آثار مکتوبی از آنان در دست نیست چرا که آنان ، فقط شاعر- نوازندگانی بودهاند که از شعر و موسیقی توأمان بهره میبردند. در این پژوهش که دادهها از طریق تحقیقات کتابخانهای به دست آمده، به شناخت نخستین شاعران ایران خواهیم پرداخت. از میان آثار منظوم موجود، سرایندة اندک آثاری، به طور یقین بر ما آشکار است مانند گاهان زرتشت یا سرودنامههای مانی. هدف از این پژوهش شناخت و کسب اطلاع از شعر و شاعران ایران پیش از اسلام است ولی شوربختانه در انتساب بسیاری از آثار، تردید وجود دارد و نام سراینده آنها برما ناپیدا است مانند یشتها. از این رو تنها راه پیش رو برای شناختن شاعران این دوره آن است که نام افرادی که آثار منظوم بدانها منسوب است را ذکر کنیم که در این میان، میزان اطمینان ما از این انتسابِ ناگزیر، گاه بسیار زیاد است همچون انتساب گاهان به زرتشت و شاعر دانستن وی و گاه میزان اطمینان ما بسیار اندک است مانند شاعر دانستن داریوش هخامنشی به سبب شعر دانستن بخشی از کتیبه بیستون، چرا که بر ما آشکار نیست که آیا داریوش تنها فرمان نوشتن چنین کتیبهای را داده است یا اینکه وی متن کتیبه را نیز خود فرموده است. در برخی موارد هم اطلاعات ما تنها در حد ذکر نام اثر ادبی است که نویسنده یا سرایندة آن نا معلوم است. شرقشناسان و دانشمندان بسیاری دربارة شعر در ایران باستان به تحقیق و مطالعه پرداختهاند و مقالات و رسالات گوناگونی در این باره نوشتهاند، همچون لازار، بنونیست، هنینگ ، گِلدنر ، بویس، محمد تقی بهار، محسن ابوالقاسمی و ابوالقاسم اسماعیل پور.
شعر ایران باستان,سرودهای مانوی,وزن هجایی,خنیاگران,زبانهای ایران باستان
https://www.aclr.ir/article_249219.html
https://www.aclr.ir/article_249219_405eb331bc9dd4b6f07144769571564f.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
ردپای فعلی تالشی در دو زبان ایرانی میانه
97
106
FA
نیما
آصفی
فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
nima.asefi.yg@gmail.com
در متون پهلوی اشکانی ِمانوی و نیز سغدیِ بودایی و مانوی، فعلی مشترک با آوانویسی āžay_[1] بکار رفته است که پژوهشگرانِ زبانهای ایرانی معنای آن را در متون پهلوی اشکانی "باز زاده شدن" و در متون سغدی "زاده شدن" در نظر گرفتهاند. در مورد وجود همزمان این فعل با یک شکل و معنای بسیار نزدیک در زبانهای پهلوی اشکانی و سغدی، پژوهشگران با تردید این موضوع را بیان میکنند که احتمالاً اصل واژه سغدی بوده و در پهلوی اشکانی به شکل وامواژه وارد شده است. در این پژوهش به وجود این فعل در زبان تالشی پی میبریم و معنا و گونههای این فعل را در تالشی و زبانهای ایرانی میانه بازگو میکنیم.
واژههای کلیدی: سغدی,پهلوی اشکانی,تالشی,فعل «باز زادن»,āžay
https://www.aclr.ir/article_249220.html
https://www.aclr.ir/article_249220_7f89ebe5f9dac89859b41237c348d143.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
قوانین فرزندخواندگی بر اساس متن فارسی میانه مادیان هزار دادستان
107
138
FA
نادیا
حاجیپور
دکترای فرهنگ و زبانهای باستانی، پژوهشگر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
nadiahajipour@yahoo.com
<em>مادیان هزار دادستان</em> متنی حقوقی به خط و زبان پهلوی است. این متن تنها کتابی از این دوران است که به مسائل حقوقی پرداخته است. بردهداری، قیمومت، ضمانت، شراکت، ازدواج، طلاق، فرزندخواندگی و ... از جمله موضوعات مطرح در این متن است. آنچه که در این پژوهش بررسی شده قوانین حقوقی مربوط به فرزندخواندگی است. این مقاله شامل سه بخش است: در بخش نخست، مفهوم فرزندخواندگی و اصطلاحات مربوط به آن در این متن معرفی میشود؛ در بخش دوم، مراحل فرزندخواندگی که شامل واگذاری، پذیرش، توافق دو طرف، انواع واگذاری و ... است مورد بررسی قرار میگیرد؛ در بخش سوم، قوانین استخراج شده از متن که در رابطه با دارایی، ارث، وظایف، سالاری و ستوری فرزندخوانده است، بیان میشود. هدف این پژوهش پاسخ به این پرسش است که فرزندخواندگی در این دوره چگونه بوده، چه قوانینی داشته و احکام موجود در چه زمینههایی صادر شده است. نتیجه این پژوهش حق پدر را در واگذاری و پدرخوانده را در پذیرش فرزند بیان و توافق آن دو را روشن میسازد. همچنین به بیان اختلاف نظرات در مسئلۀ ستوری، سالاری و ارث فرزندخوانده میپردازد.
واژههای کلیدی: مادیان هزار دادستان,فارسی میانه,متون حقوقی,فرزندخوانده,فرزندخواندگی
https://www.aclr.ir/article_249221.html
https://www.aclr.ir/article_249221_a143fd97e40206c9e595f032f645d7e9.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
داریوش شاهی زرتشتی؛ یک گواهی نادیدمانده
139
150
FA
سید مجتبی
آقایی
پژوهشگر ادیان و فرهنگ ایرانی
در موضوع چگونگی دین و آیین شاهان هخامنشی و مخصوصاً چند پادشاه نخست این سلسله، گفتگوها و اختلاف نظرها در میان پژوهندگان و خصوصاً مورخان و زبانشناسان بسیار است. برخی آنان را زرتشتی گفتهاند و برخی رأی مخالف داده و برخی هم در این معنا راه به دیانت هندوایرانیان بردهاند. به طور کلی، آنچه در اینباره گفته و راندهاند، یا بر شواهد تاریخی تکیه دارد یا بر دلالتهای زبانشناختی و چنین مینماید که در این عرصه، کسی به بررسی محتوا و مفاهیم موجود در کتیبههای هخامنشی نپرداخته است و آنها را بنا به رویکردی دینپژوهانه با مبانی آموزهها یا جانمایههای دین زرتشت مقایسه ننموده است. این همه در حالی است که شعار اصلی و پُربسآمد هخامنشیان که داریوش برای تبیین مبانی مشروعیت خود آن را بر کتیبههایش به یادگار گذاشت و زمین و آسمان و مردم و شادی را آفریدة اهورامزدا اعلام کرد، بر بنیانی عمیقاً زرتشتی تکیه دارد.
واژههای کلیدی: شادی,کتیبههای هخامنشی,داریوش,زرتشت,اهورامزدا,اهریمن
https://www.aclr.ir/article_249222.html
https://www.aclr.ir/article_249222_4146d1d795f4b1b8897bcb9cb65c67e2.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
جم کیست؟
151
176
FA
محسن
نظری فارسانی
فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه تهران
om.db01@gmail.com
در سالیان اخیر پژوهشهای درخورنگرش و ارزشمندی دربارة اساطیر ایران، و بهویژه شخصیّت جمشید انجام شده است. این شخصیّت چنان ابعاد گستردهای دارد که هر کس از دیدگاهی به یک یا چند ویژگی او نگریسته است. یکی از معمّاهای مربوط به جم، دو ابزاری است که اهورهمزدا به او داد تا جهان مادّی را گسترش دهد و ببالاند. در این مقاله سعی بر این است که با ارائة دلایل مستدل، چیستی این دو ابزار نشان داده شود، و از آن طریق برخی دیگر از ابعاد ناشناختة این شخصیّت شگفت کشف و نموده شود. در پایان با ذکر مطالبی که دربارة ذوالقرنین در قرآن آمده است، تشابهات جم و ذوالقرنین ذکر میشود، و بر اساس آن این نظریه مطرح میشود که جم و ذوالقرنین در اصل یک شخصیت واحد هستند. با بیان این مطلب که ذوالقرنین همان جم هندوایرانی است، میتوان به این قائل شد که جم در اصل یک شخصیت تاریخی بوده است.
اسطوره,اساطیر ایران,جم,ابزار,ذوالقرنین
https://www.aclr.ir/article_249231.html
https://www.aclr.ir/article_249231_0a9bdf71b61b572bc3bf7929c33f2851.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
بررسی دو عبارت کنایهآمیز در ایلامیِ هخامنشی
177
186
FA
میلاد
عابدی
دانشجوی دکترای زبان شناسی دانشگاه زوریخ
miladabediac@gmail.com
سینا
عباسلو
فرهنگ و زبانهای باستانی
sina_abaslou39@yahoo.com
تماس بین دو قوم پارسیان و ایلامیان که از سدههای نهم و هشتم پیش از میلاد با یکدیگر هممنزل شده بودند فقط به حوزههای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی محدود نشده بلکه به دایرة واژگان و زبان نیز مربوط میشود و در اثر برخورد و تماس زبانهای این دو قوم با یکدیگر یعنی پارسی باستان و ایلامی (ایلامی هخامنشی)، قرضگیری واژگانی، که امری اجتناب ناپذیر در هر نوع از تماس زبانی است، صورت گرفت و واژگان زیادی از هر دو زبان به زبان دیگری راه یافتند. در این بین عبارات کنایهآمیزی در نسخة ایلامی کتیبههای هخامنشی یافت میشود که اگرچه منشأ آنها روشن نیست، اما با برخی عبارات کنایهآمیز در فارسی میانه، فارسی دری و فارسی نو قابل مقایسه هستند. در این جستار دو نمونه از عبارات کنایهآمیز ایلامی هخامنشی مورد بررسی قرار گرفته و نمود آنها در زبانهای ایرانی مشخص گردیده است.
کتیبههای هخامنشی,ایلامیِ هخامنشی,پارسی باستان,کنایه
https://www.aclr.ir/article_249232.html
https://www.aclr.ir/article_249232_df4663432c6f3b2296cd0eaa51dc7751.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
بررسی جدال میان حاکمیت مطلقه و فقه در دورهی ساسانی در پرتو الهیات سیاسی زردشتی
187
214
FA
پرهام
مهرآرام
فارغ التحصیل دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
parham_mehraram@yahoo.com
استقلال امر سیاسی در دورهی ساسانی نظام سیاسی را واداشت تا رابطهی خود را با دیگر سپهرهای اجتماعی از نو تعریف کرده و بکوشد بر آنان چیره شود. بدینمنظور شاهان ساسانی دست به تمرکز قدرت زده و حاکمیت در معنای نقطهی برین انتساب را، به ویژه از طریق سازماندادن به روحانیت زردشتی، محقق کردند. این امر سبب شده تا بسیاری از پژوهشگران این پادشاهی را، حداقل از منظر ایدئولوژی سیاسی آن، نمونهای از شاهی مطلقه به شمار آورند که مهمترین پیامد حقوقی آن ادعای فراتر بودن شاه از قواعد حقوقی موجود است. این پژوهش میکوشد تا در ضمن تحلیل دلالتهای مختلف مفهوم «حاکمیت»، بار دیگر به پرسش از رابطهی آن با حقوق در این دوره بپردازد و نشان دهد که چگونه الهیاتِ سیاسیِ دوبنی زردشتی که در آن قدرت خداوند مقید به «امکان» و «خیر» است و مفاهیم بنیادین آن همچون «فرّه»، «اشه»، «شاهی آرمانی» و «دادگری»، گونهای از حقوق طبیعی را ایجاد کردند که با مجموعهای از قواعد فقهی-حقوقی همراه شد و از سطح هنجارهای اخلاقی صرف فراتر رفت. اینگونه بود که شاهان ساسانی با سازمانمند کردن دین زردشتی در توری گرفتار شدند که خود تنیده بودند و امکان ایجاد حاکمیت مطلقه در معنای قدرت قانونگذاری را از دست دادند. در ادامه این پژوهش نشان میدهد که چگونه از دل جدال میان این قواعد فقهی-حقوقی با کوشش شاهان ساسانی برای تحقق حاکمیت مطلقه که نیازمند ادعای عصمت سیاسی است، منصب شاهی از شخص شاه متمایز و خطاناپذیری نه به شاه، بلکه به تاج نسبت داده شد.
فرهنگ سیاسی,اشه,پادشاهی آرمانی,حاکمیت مطلقه,ساسانیان,فرّه,محدودیت قدرت
https://www.aclr.ir/article_249233.html
https://www.aclr.ir/article_249233_2a987432ce52483bce1a75a942a7cf53.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
کاوشی در یزدانشناختِ گاتهای زرتشت
215
236
FA
شیدا
ریاضی هروی
دانشجوی دکتری فلسفة تعلیم و تربیت دانشگاه شهید چمران اهواز
مسعود
صفایی مقدم
استاد گروه فلسفة تعلیم و تربیت دانشگاه شهید چمران اهواز
محمد جعفر
پاکسرشت
استاد گروه فلسفة تعلیم و تربیت دانشگاه شهید چمران اهواز
شهرام
جلیلیان
استاد گروه تاریخ دانشگاه شهید چمران اهواز
دو بُنگرایی یا دوگانهباوری، اعتقاد به وجود دو مبدأ خیر و شر در نظام هستی، از باورهای قدیم آریاییان بهشمار میآید. درگاتها یا سرودهای زرتشت که کُهنترین بخش اوستا است، دوبُنگرایی به صورت تقابل دو روانِ همزاد جلوهگر گشته است؛ سپندمینو یا روان مقدس در برابر انگرهمینو یا روان پلید قرار میگیرد. چگونگی آفرینش این دو روانِ همزاد به عنوان مبانی یزدانشناسی در دینِ زرتشت و حدِ مسئولیت اهورامزدا در ایجاد این دو روحِ مقدس و پلید از جمله مسائلی است که همواره محل اختلاف صاحبنظران بوده است؛ چنانکه برخی به دو بُنی بودن کیش زرتشت باور دارند و برخی دیگر آن را کیشی یگانهباور میدانند. این پژوهش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تأمل در اندیشهها و دلایل صاحبنظران مختلف در مورد چگونگی ایجاد روان پلید، یگانگی یا عدم یگانگی اهورامزدا و روحِ مقدس و نیز تضاد و ستیز این دو روان میپردازد. اگرچه زرتشت، اهورامزدا را به عنوان خدای برتر که یگانه منشأ آفرینش است معرفی میکند، اما از اندیشة دوگانهباوری آریاییان چندان فاصله نمیگیرد و این دوباوری را در نظام اخلاقی نوین خود بهکار میگیرد؛ آنچنان که در بُعد نظری دینی یگانهباور است و تنها در عمل که اساس آن انتخاب میان نیک و بد است به دوگانگی گرایش دارد.
یزدانشناخت,دو بُنگرایی,یگانهباوری,گاتها
https://www.aclr.ir/article_249234.html
https://www.aclr.ir/article_249234_339792189ffe6805740b6adf27ec2746.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
پارس به چه معنی است؟
237
259
FA
مرتضی
Mortaza
استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه خوارزمی
motahami20@khu.ac.ir
آزاده
حیدرپور
عضو هیئت علمی پژوهشکده زبانشناسی کتیبهها و متون پژوهشگاه میراث فرهنگی
azadehheidarpour@yahoo.com
جستار این مقاله بررسی معنی واژه پارس است. در برخی از لغتنامهها علاوه بر اینکه پارس در مفهوم قوم پارسیان، و محل استقرار آنها بیان شده است، به معنی «پارس کردن» نیز آمده است. از اینرو این مقاله به دنبال آن است که مدارک و شواهد را بررسی کند تا به استناد منابع در دسترس، معنی واقعی این واژه مشخص شود. نتیجة بررسی هیچ منبع و مدرک مستندی را که نمایانگر مفهوم این واژه باشد در اختیارمان قرار نداده است. اما پارس در منابع متعددی به معنی قوم و قبیله پارسیان، استان فارس و سرزمین ایران آمده است. پارس نام قوم پارسیان (هخامنشیان) است که در کتیبههای هخامنشی در مفهوم «قبیله پارسی» به کار رفته است. این نام ابتدا به محل شکلگیری حکومت پارسیان، که حدود استان فارس فعلی است، اطلاق میشد و با قدرت گرفتن هخامنشیان و توسعة قلمرو آنان، به کل سرزمین ایران و قوم ایرانی داده شد. واژة «پارس» در گذر زمان جای خود را به تلفظ عربی این کلمه یعنی«فارس» داده است. معانی دیگری که به قرینه می توان برای واژة پارس بیان کرد از این قبیلاند: محل استقرار، جنگجو، پهلوان و گرز افکن.
پارس,فارس,انشان,ایران,پارسوا,پارت
https://www.aclr.ir/article_249235.html
https://www.aclr.ir/article_249235_fc1d47ea133b4cadadb505dce4ee8dee.pdf
مؤسسه پژوهشی فرهنگ و زبانهای باستانی یادگار باستان
پژوهشنامه فرهنگ و زبانهای باستان
2716-9901
2981-2178
1
1
2021
02
19
بررسی معنایی و اشتقاقی واژۀ ویذ/ وید در شعری منسوب به رودکی
261
272
FA
میثم
محمدی
دانشجوی دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی، دانشگاه تهران
narisafyazd@gmail.com
در این مقاله به بررسی معنایی و اشتقاقی واژۀ <strong>ویذ/ وید </strong>که در بیتی منسوب به رودکی آمده میپردازیم. در فرهنگهای کهن فارسی دو معنای «گم» و «کم» برای این واژه آمده و مشخص نیست معنای اصیل واژه کدام است. سعی ما بر آن است تا با بررسی نسخ فرهنگهای مختلف فارسی و شواهد شعری که واژۀ مورد بحث در آنها آمده، معنای درست واژه را دریابیم. در این راه صورتهای ایرانی باستان و ایرانی میانۀ واژه را بازسازی و شناسایی میکنیم و گونههای دیگر احتمالی واژه را در فارسی دری و طبری زیدی نشان میدهیم. با توجه به شواهد احتمالاً معنای صحیح واژه «گم» است و معنای «کم» تحت تأثیر خصیصۀ املایی نگارش حرف «گ» به صورت «ک» در متون قدیمی فارسی پدید آمده است.
رودکی,وید,ویذ,ویدا
https://www.aclr.ir/article_249236.html
https://www.aclr.ir/article_249236_338f5a0e654ae563d843d4568dfb922e.pdf